مقدمه
مالکیت های فکری که زاییده فکر و هنر انسان است در عصر جدید اهمیت فوق العاده ای پیدا کرده است. این نظام دارای ابعاد بسیار پیچیده و در هم تنیده ایست که بدون توجه به عوامل مختلف آن نمی توان درباره ماهیت موضوع و ماهیت رابطه موضوع با پدید آورنده و مشروعیت آن در هر یک از نظام های حقوقی داوری کرد. نظام مالکیت فکری حاضر،حاصل تجربه بشر در چهارصد سال گذشته است که با گذشت زمان و تحولات فراوان،قواعد آن شکل گرفته است.
همگام با توسعه روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات،مسائل حقوقی جدیدی در ارتباط با این حوزه مطرح شده است که موجب تحول حقوق هم در نظام قانونگذاری کشورها و هم در رویه های قضایی و دکترین حقوقی شده است.در عرصه ارتباطات الکترونیکی همانند دنیای فیزیکی بسیاری از افعال کاربران و واسطه های الکترونیکی ممکن است از موجبات مسئولیت مدنی فاعل آن باشد.بی تردید اعمال قواعد مسئولیت مدنی در این عرصه ضامن اجرای حقوق مردم در این دنیای جدید و تضمین حقوق آنهاست.
اینترنت از زمان آغاز به کارش به عنوان بزرگترین خطر و تهدید برای حق مؤلف معرفی شده است.اینترنت لبریز از اطلاعات است که مقدار زیادی از آن تحت حمایت قانون حق مؤلف قرار دارد.شبکه جهانی اینترنت موجب بروز عناصری جدید در مفهوم حق مؤلف شده است. در باب اینکه چه چیزی روی اینترنت توسط قانون حق مؤلف حمایت می شود می توان گفت طرح و نقشه زیربنایی منحصر به فرد یک صفحه وب و محتویات آن از قبیل پیوندها[2]،متن بدیع(اصیل)و زبان نشانه گذاری[3] بی نظیر،آثار گرافیکی،آثار ویدیویی،مواد دیداری-شنیداری،فهرست وب سایت های گردآوری شده توسط یک شخص یا سازمان و کلیه عناصر و اجزای منحصر به فرد دیگری که ماهیت اصلی مواد روی وب سایت را صفحه آرایی و ایجاد کرده است،تحت حمایت حق مؤلف هستند.
[4]
در این تحقیق سعی شده پس از آشنایی ضمنی با حقوق مالکیت فکری بخصوص حق مؤلف، این حق در بستر مبادلات الکترونیکی (اینترنت)،مسئولیت مدنی ناشی از نقض این حق در اینترنت و ضمانت اجراهای مربوطه در ایران و برخی کشورها و سازمانها،بررسی شود.
فصل اول: مفهوم و اهمیت حقوق مالکیت فکری
گفتار اول:تعریف مالکیت فکری:
اصطلاح مالکیت فکری معادل "intellectual property" است.واژه "property" در زبان انگلیسی،هم به معنای "حق مالکیت " و "تصرف" و هم به معنای "مال" و "شیئ" که مالکیت بر آن تعلق می گیردبه کار می رود.کلمه "intellectual" نیز وصفی است که بر توانایی فرد به فکر کردن در یک روش منطقی و شناخت اشیاء و یا بکارگیری این توانایی دلالت می کند.
[5]
گفتار دوم:مفهوم مالکیت فکری:
بیش از یک قرن است که برای توصیف حقوق مالکانه ناشی از تولیدات غیر ملموس فکر بشر اصطلاح "مالکیت فکری" استعمال شده است.مبتکر این اصطلاح "پیکار" بلژیکی است.به اعتقاد وی با توجه به اینکه رابطه میان پدید آورنده اثر فکری و اثر او تفاوت هایی با رابطه مالکانه پدید آورنده نسبت به دیگر اشیاء دارد.نمی توان از مفهوم مالکیت سنتی برای توصیف آن استفاده کرد.[6] بلکه باید پیدایش نوعی رابطه مالکانه را که دارای برخی وجوه اشتراک و افتراق با رابطه مالکانه سنتی است اعلام کرد که عبارت است از "مالکیت فکری".منظور از حقوق مالکیت های فکری،حقوقی است که ارزش اقتصادی یا معنوی دارد ولی موضوع آن اشیاء ملموس مادی نیست.
این عبارت ناظر بر خلاقیت های مورد استعمال در تجارت و بازرگانی است که شامل اختراعات،آثار ادبی و هنری،نشانه ها و عناوین است.
[7]
گفتار سوم:تقسیم بندی مالکیت فکری
1.مالکیت های ادبی و هنری:موضوع مالکیت های ادبی و هنری ،آثار ادبی و هنری است. این بخش از حقوق مالکیت های فکری به آثار و تولیدات فکری علی الاصول از منظر زیبا شناختی نگاه می کند. این شاخه از مالکیت های فکری از ایده ها و افکار صورت بندی شده یا از شکل و صورت بیان و ابزار ایده ها و افکار حمایت می کند و نه از نفس ایده ها و افکار.
[8]
2.مالکیت های صنعتی:موضوع مالکیت های صنعتی حمایت از اشیایی است که در صنعت یا تجارت قابل استفاده هستند نظیر اختراعات،طرح های صنعتی،علائم تجاری،نام های تجاری و اسرار تجاری.
گفتار چهارم:اهمیت حمایت از حقوق مالکیت فکری
وایپو بر این باور است که مالکیت فکری،امری بومی برای تمام مردم و مرتبط با تمام اعصار و فرهنگ ها و به لحاظ تاریخی مؤثر در پیشرفت جوامع است.در فاصله سال های 1965 تا 1992 سهم محصولات متضمن مالکیت فکری در تجارت جهانی از 11 درصد به 73 درصد افزایش یافته است.[9] حمایت از حقوق مالکیت فکری نه تنها به حمایت از جنبه های تجاری این حقوق در سطح بین المللی می پردازد؛بلکه چارچوبی برای رفع اصطکاک تجاری میان کشورها تلقی می شود.برخی حمایت ها را به طور اختصار در زیر بیان می کنیم.
[10]
تشویق فعالیت های خلاقانه،حمایت از ابداعات فنی،افزایش سرمایه گذاری خارجی،رقابت منصفانه،حمایت از مصرف کننده،گسترش انتقال تکنولوژی،موازنه میان حقوق و تعهدات،تقلیل تقلب های تجاری،ارتقاء تامین حقوق بشر.
گفتار پنجم:فن آوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیر آن بر حقوق مالکیت فکری
فناوری اطلاعات که آغاز آن به طور نوین و به مفهوم امروزی در نیمه دوم قرن بیستم اتفاق افتاد عامل بزرگی در تحول و دگرگونی جوامع به شمار می آید. انتقال و انتشار اطلاعات،علاوه بر شبکه های ماهواره ای ،رادیویی تلوزیونی، از طریق شبکه های رایانه ای بین المللی هم صورت می گیرد که شناخته شده ترین آنها شبکه جهانی اینترنت است.فضایی که این شبکه و سایر شبکه های بین المللی ایجاد می کنند،فضایی مجازی و غیر قابل لمس است که "فضای سایبر" نامیده می شود.امروزه بسیاری از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در این فضا انجام می شود.
قوانین و مقررات ناظر بر حقوق مالکیت فکری عموما ناظر به حمایت از مالکیت فکری اشخاص در محیط های غیر مجازی بوده است.اما فناوری های نوین در این زمینه ارتباطات و تبادل اطلاعات نظام های حقوقی را با نیازمندی های جدیدی مواجه ساخت.امروزه سرعت و سهولت ارسال و دریافت اطلاعات در بین دورترین نقاط جهان و پخش آثار صوتی و تصویری از طریق سرویس های ماهواره ای و اینترنتی،یا ذخیره و ارسال متون و تصاویر ثابت و متحرک هم برای پدیدآورندگان آثار مزبور و هم برای کاربران و استفاده کنندگان از آثار و نیز واسطه گران و ارائه دهندگان خدمات دسترسی به آثار مزبور واجد مزایا و فوایدی است.
ترکیب دو نوآوری جدید یعنی فن آوری دیجیتال و اینترنت ،توزیع نسخ آثار مشمول کپی رایت را سهل تر،ارزان تر و کارآمد تر ساخته است.[11]با این حال،علی رغم اینکه این فن آوری نوین،امکانات بسیار زیادی را برای انسان فراهم کرده است ؛اخلاق و حقوق را به چالش کشیده و یکی از مباحثی که نقش زیادی در کنترل فعالان این فضا دارد،بحث مسئولیت مدنی متخلفان و وارد کنندگان خسارات به دیگران است.
فصل دوم:نقض مالکیت های فکری در محیط اینترنت
گفتار اول:مفهوم نقض
منظور از نقض مالکیت های فکری آن است که یکی از حقوق مادی یا معنوی ناشی از مالکیت هی فکری، بدون اجازه قانون یا دارنده حق مورد استفاده قرار گیرد. به دیگر سخن،از آثار متعلق به دیگران بدون اجازه آنها استفاده ای شود که به یکی از حقوق مادی یا معنوی پدیدآورنده اثر یا منتقل الیه هر یک از حقوق مادی متعلق به آن اثر لطمه و زیان وارد آید. طبق این تعریف ،اگر آثار علمی،هنری و موسیقی دیگری بدون اجازه وی یا منتقل الیه حق تکثیر،عرضه یا نمایش، در یکی از رسانه های همگانی مورد استفاده قرار گیرد،یا فیلمی را که یک شرکت فیلم برداری از یک مسابقه ورزشی به صورت انحصاری تهیه کرده است؛بدون اجازه دارنده حق پخش،از تلوزیون یا اینترنت پخش شود،کتاب یا مقاله علمی متعلق به یک نویسنده بدن اجازه وی به نام دیگری یا به صورت تحریف شده در یکی از رسانه های همگانی ،منتشر یا پخش شود،نقض محقق شده است.
[12]
برای تحقق نقض حقوق پدیدآورندگان در رسانه های همگانی،طبق قانون کپی رایت انگلستان،عناصر زیر لازم است:
[13]
1.از اثر پدیدآورنده کپی برداری شود 2.اثر کپی شده به عموم عرضه شود 3.اثری که از آن کپی برداری شده است،قبلا به عموم ارائه شده باشد 4.عرضه اثر کپی برداری شده به عموم از طریق پخش و نشر آنها در یکی از رسانه های همگانی انجام گرفته باشد.
گفتار دوم:نقض حق مؤلف در اینترنت
از آنجا که موضوع بحث ما نقض حق مؤلف در اینترنت می باشد؛لذا در ادامه به این موضوع پرداخته می شود.
تعریف حق مؤلف: در منابع مختلف تعاریف متفاوتی برای حق مؤلف ارائه شده است که ذیلا به دو تعریف اکتفا می کنیم:
"حمایت قانونی از ناشر یا پدیدآورنده از طریق ممانعت از تهیه نسخه غیرقانونی و غیرمجاز از آثار آنان"
[14]
"امتیاز و حق انحصاری بهره برداری و فروش یک اثر که از طریق دولت به یک نویسنده،آهنگساز،هنرمند و جز آن و وارثین آنها اعطا می شود به نحوی که می توانند هربار که اثر چاپ می شود حق تالیف آن را دریافت کنند و هیچ کس بدون اجازه مؤلف یا وارثین او حق چاپ و استفاده از اثر را نداشته باشد".
[15]
در اصطلاح حقوقی،حقوق مؤلف عبارت است از مجموع حقوق و امتیازات مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار علمی،هنری،سینمایی و غیره.
[16]
ماده یک قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان(مصوب 11 دی ماه 1348)،مؤلف،مصنف و هنرمند را "پدیدآورنده" و آنچه را که از راه دانش و هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید بدون در نظر گرفتن سلیقه یا
روشی که در بیان یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته است "اثر" نامیده است.
[17]
گفتار سوم:انواع نقض حقوق مؤلف
نقض حقوق مؤلف بواسطه انجام هرگونه اقدام غیرمجاز در رابطه با کل یا بخش اساسی از اثر مورد حمایت صورت می گیرد.هرگونه نسخه برداری،تکثیر،انتشار،اجرا،توزیع و پخش یک اثر مشمول حمایت قوانین مربوط به حق مؤلف چنانچه بدون اجازه مؤلف یا هر دارنده دیگر حق مزبور صورت گیرد؛نقض حقوق مؤلف تلقی و موجب مسئولیت می شود.
دادگاه های آمریکا نقض بخش اساسی اثر را نقض حقوق مؤلف تلقی نموده و ضابطه اساسی بودن نقض را کیفیت نقض می دانند و نه کمیت آن. نقض حقوق مؤلف ممکن است به دو گونه صورت گیرد.
الف:نقض ابتدایی(primary infringement)
[18]
نقض ابتدایی در واقع انجام و اجرای هر یک از حقوق انحصاری مؤلف بدون اجازه اوست.[19]
حقوق انحصاری مؤلف عموما عبارتند از حق تکثیر،ارائه و عرضه اثر به عموم،اجرا و پخش آن از طرق مختلف از جمله از طریق رادیو و تلوزیون.چنانچه شخصی نسبت به یک اثر ادبی یا هنری یا نرم افزار مشمول حمایت،یکی از این اقدامات را بدون اجازه دارنده حق مؤلف انجام دهد مرتکب نقض ابتدایی شده است.در این گونه موارد که نقض حقوق مؤلف به نحو مستقیم صورت می گیرد،مسئولیت شخصی ناقض حقوق مزبور مطلق می باشد و اثبات و احراز تقصیر خوانده ضرورت نداشته بلکه صرف اثبات زیان وارده و رابطه سببیت زیان و فعل خوانده کافی است.حتی خوانده نمی تواند با اثبات عدم تقصیر خود از مسئولیت فرار نماید.
ب:نقض ثانوی:(secondary infringment )
نقض ثانوی حقوق مؤلف به نحوی است که مستقیما حقوق مزبور نقض نمی شود بلکه به نوعی زمینه نقض فراهم می گردد از قبیل وارد کردن،فروختن یا توزیع یا هرگونه معامله در مورد آثار نقض شده مشمول حقوق مؤلف. ویژگی مهم و مشترک که این نوع نقض که آن را از نقض ابتدایی جدا می سازد وجود عنصر علم و آگاهی برای تحقق مسئولیت عامل جهت جبران خسارت می باشد.البته علم واقعی شرط نیست،بلکه وجود هرگونه قرینه و اوضاع و احوالی که دلالت بر علم و اطلاع متعارف شخص نماید به نحوی که چنانچه شخص متعارفی غیر از خوانده در شرایط خاص مزبور به جای خوانده قرار می گرفت از موضوع عمل نقض کننده حقوق مؤلف دیگری آگاه می شد،کافی است.
گفتار چهارم:مصادیق نقض کپی رایت در اینترنت:
[20]
نقض کپی رایت از طریق رساها(ISPs).
نقض کپی رایت در اینترنت زمانی رخ می دهد که یکی از حقوق انحصاری (مادی یا معنوی)پدیدآورنده در جریان ارتباطات اینترنتی مورد تجاوز قرار گیرد.ازمیان این حقوق می توان به حق ممانعت دیگران از تولید مجدد یا کپی کردن یک اثر ،نمایش یک اثر به عموم یا توزیع و تکثیر آثار اشاره کرد.اکنون اضافه می کنیم که عمده ترین موارد نقض کپی رایت از سوی ارائه دهندگان خدمات اینترنتی یا رساها رخ می دهد.رساها خدمات دسترسی به اینترنت را در ازای دریافت وجه برای مشتریان انجام می دهند .آنها همچنین داده های مختلفی را برای استفاده مشتریان خود ذخیره می کنند که می توان به داده های ذخیره شده بر سرور گروه خبری server usnet یا سرورworld wide web اشاره کرد.
مسئولیت رساها در قبال فعالیت هایی که در برابر مشتریانشان انجام می دهند عموما بر آگاهی آنها از فعالیت های مشتری مبتنی است.ارائه دهندگان خدمات on-line در صورتی مسئول نقض کپی رایت خواهند بود که به طور مستقیم در کپی کردن یک اثر حمایت شده دخالت داشته باشند.علاوه بر این ارائه دهندگان خدمات اینترنتی حتی به طور مستقیم در کپی کردن آثار مورد حمایت دخالت نداشته باشند ممکن است به خاطر نقض کپی رایت مسئول شناخته شوند.
نقض کپی رایت از سوی سازندگان وبسایت ها:
[21]
استفاده از گرافیک برای انتقال اطلاعات به کاربرها یکی از مصاد
نظرات شما عزیزان:
تاریخ: دو شنبه 15 آبان 1391برچسب:
,
تبادل لینک هوشمند